س از مرگ سلطان حسین بن علی بن حسین ، فرزندش « علی » قدرت را بدست می گیرد و از طریق جنگ و فتح مناطق مجاور قلمرو پادشاهی« زَنج »را گسترش می دهد .
“سلیمان بن علی “امپراطوری شیرازی ها را در شرق آفریقا گسترش می دهد و روزانه دهها کشتی تجاری از شهر ساحلی « کیلوا » ( پایتخت شیرازی ها ) بر مناطق مختلف آفریقاو خاور میانه و خاور دورارسال می کند .
پس از وی در حدود دویست سال، دهها نفر از اولاد و اعقاب وی عهده دار پادشاهی شیرازی ها می شوند امّا بدلیل سودجویی و توطئه های سیاسی داخلی و تفرقه بیگانگان ، در طی قرون سیزده و چهاردهم میلادی ، امپراطوری شیرازی ها به سراشیبی سقوط کشیده می شود . در اواخر قرن پانزدهم میلادی « فضیل بن سلیمان » به حکومت می رسد و همزمان «واسگودوگاما» دریانورد بزرگ پرتغالی پس از کشف راه دریایی هند وارد منطقه دریایی آفریقا شده و پس از اقامت در موازمبیک و کسب اطلاعاتی نسبت به شیوه حکومت ایرانیان در سال 1502 میلادی در شعر « کیلوا » پایتخت امپراطوری زنج لنگر انداخته و با توپ و سایر سلاح های جنگی که به همراه داشت سلطان فضیل را خراجگزار پادشاهی پرتغال می کند و شیرازی ها سالیانه مبلغ یک هزار لیره به وی پرداخت می کنند و پرچم امپراطوری پرتغال بر فراز کاخ حکومتی کیلوا برافراشته می شود .
واسکودوگاما ، سپس برای تصرف نواحی دیگر سواحل آفریقا که تحت قلمرو شیرازی ها قرار داشت عازم « مومباسا » ( بندری در کنیا ) و زنگبار می گردد . در همین احوال” امیرابراهیم “پادشاه زنج اقدام به مبارزه با پرتغالی های مهاجم می کند و قلعه سنگی مستحکمی را بنا می کند، امّا پایتخت حکومت شیرازی ها شهر« کیلوا » توسط پرتغالی ها تصرف می گردد و بساط حکومت « زنج » برچیده می شود و سران حکومت شیرازی از راه مناطق جنگی فرار می کنند .
پرتغالی ها در اقدامی وحشیانه بسیاری از مسلمانان ایرانیان و اعراب ساکن را کشته و قتل عام نموده و پایه های قدرت خود را مستحکم می کنند .
در مجموع حاکمیت ایرانیان بر زنگبار و جزایر اطراف آن حدود پنج قرن بطول انجامید و در طی این مدّت دستجات زیادی از اعراب در زنگبار و مناطق ساحلی کشورهای کنیا و تانزانیای امروزی سکونت یافتند .
احمد بن سعید در سال1744 میلادی ،سلسله بوسعیدی را در زنگبار را تشکیل داده و پس از مرگ وی فرزندش “سید سعید “در 1804 میلادی به قدرت رسیید.
سلطان سعید در سال 1840میلادی پایتخت سلطنت عمان را پس از کشمکش های سیاسی با اعراب و بومیان از مسقط به زنگبار منتقل نموده و اقدام به در دست گرفتن تجارت ادویه و گل میخک به اروپا و آمریکا نموده و به سودهای مالی و امتیازهای کشاورزی در کشت گل میخک دست می یابند و بومیان زنگبار به جزایر اطراف مهاجرت کردند.
در سال 1857 میلادی سلطان سید سعید فوت نمود و فرزندش سلطان مجید به قدرت رسیده و مرکز حکومیت را از زنگبار به دارالسلام منتقل نمود.
در قرن نوزدهم رقابت بر تسلط بر زنگبار بین بریتانیا و آلمان وجود داشت که در سال 1890 میلادی با امضاء قرارداد میان دو کشور جزیره زنگبار تحت قیومیت انگلستان قرار گرفت و سلطان زنگبار از حق حاکمیت بر بخشی از اراضی ساحلی تانگانیکا (تانزانیای امروزی ) چشم پوشی نمود وتا 1961 میلادی به شیوه های مختلف بر زنگبار و سلاطین بومی اعمال حاکمیت نمود.
در این برهه از تاریخ، نسل شیرازی ها و بازماندگان آنها که منزوی شده بودند با حمایت از حرکتهای ضد استعماری ساکنان زنگبار با ائتلاف با بومیان زنگباری حزب “آفرو شیرازی “را تشکیل داده ودر قرن بیست میلادی بر علیه اعراب و استعمار انگلیس به فعالیت سیاسی پرداخته و در نهایت در به استقلال رسیدن جزیره زنگبار در 1963 میلادی مشارکت می نمایند.
1. حمام کیدیچی :در حومه شهر زنگبار دو حمام ایرانی وجود دارد که در قرن دوازده هجری قمری پس از انتقال شاهزاده ایرانی شهرزاد بیگم نوه دختری فتحعلی شاه قاجار توسط معماری ایرانی احداث گردید و از مراکز مورد توجه گردشگران می باشد.
در منطقه باستانی شهر زنگبار نیز حمام دیگری بنام «حمامنی » یا حمام فارس ها وجود دارد که توسط دولت زنگبار بعنوان اثر ملی ثبت شده است معمار این حمام را فردی ایرانی بنام حاجی غلامحسین معرفی کرده است و این حمام در سالهای 1870 تا 1881 مورد استفاده عمومی قرار داشته است.
2. مسجد کیزیم کازی(کاظم قاضی) این مسجد قدیمی ترین مسجد موجود در زنگبار می باشد که در سال 1184 هجری قمری به دستور یکی ازسلاطین شیرازی تباربنام شیخ ابوموسی الحسن بن محمد احداث شده است و بر کاشیکاری های موجود نام مسجد فاطمه الزهراء (س) حک شده است .3علاوه بر این آثار در سراسر کشور تانزانیا ، کنیا ، مجمع الجزایر کومور و کشور موزامبیک به خصوص در زنگبار و مومباسا نشانه هایی از حضور شیرازی ها در مناطق شرق آفریقا وجود دارد که باستان شناسان و مورخان اروپایی و بومی در کتابها و تالیفات ود به آنها اشاره نموده اند.
4. کلبعلی خان :این سردار جنگی ایرانی در در دوران قاجار و سلطنت ناصر الدین شاه از فرماندهان ارتش ایران بوده و پس از چندی به استخدام سلطان عمان
“ماجد برغش” در آمد و در سال 1870 میلادی به فرماندهی کل نیروهای نظامی عمان درجزیره زنگبار منصوب گردید.
وجود محله قدیمی موسوم به «عجمو» و حفر چندین چاه که نام وی بعنوان خان در آن حک گردیده است از موارد بازمانده از وی در جزیره زنگبار می باشد.
5. سید عبد الحسین مرعشی واولادش :ابشان از شاگردان مرجع بزرگ تقلید وقت درکربلا آیت الله مازندرانی بوده که در سال 1885 میلادی برای تبلیغ تشیع و پاسخگویی به مسائل شرعی شیعیان وارد زنگبار گردید.
7. توپ‌های جنگی ایرانی :
در موزه تاریخی قصر بیت العجایب واطراف آن چندین توپ قدیمی جنگی بچشم می خورد که روی آن با خط فارسی متعلق بودن آنها به ایرانیان را اثبات می کند.
8. اسناد مکتوب در موزه دارالسلام و زنگبار:
در این موزه ها اسناد و نوشته هایی مرتبط با حضور ایرانی ها در زنگبارو برپایی تمدن سواحیلی بچشم می خورد و در ادبیات عامه مردم کلماتی همچون شاه؛وزیر؛اداره ؛عجم ؛رنگ ؛نوروز؛چلو، کتاب، دفتر وغیره وجود دارد. امروزه نسل جدیدی از شیعیان بومی آفریقایی تبار به همراه شیعیان خوجه دوازده امامی علاوه برشیعیان خوجه اثنی عشری ؛دسته دیگری بنام «بحرانی ها»و عده ای نیز بنام اسماعیلی در زنگبار حضور داشته اند .
توجه داشته باشید که اروپاییان در دوره قرون وسطی و حتی تا همین الان معمولا دو عبارت عرب و مسلمان را مترادف بکار می برند مثلا بلوچ، کرد، آمازیغ و بر بر را نیز همواره عرب نامیده اند . اگر در کتب تاریخی و سفرنامه ها دقت کنید می بینید که این دو کلمه عموما غلط و بجای هم بکار رفته است. مثلا در فتح اندلس عموم سپاه بربر آمازیغن بودند اما مورخین اروپایی همواره گفته اندسپاه عرب …
نوشته : دکترمحمدعجم
4- نقش ایرانیان در گسترش اسلام به شرق آفریقا- دکترمحمد عجم- روزنامه همشهری 17 خرداد 1380
نقش ایرانیان در تمدن اسلامى اندلس فرهنگ و تاریخ > تاریخ ایران – همشهری آنلاین – محمد عجم.
اطلاع بیشتر مستند بی بی سی فارسی
http://abakhtar.blogspot.se/2013/10/blog-post_28.html